Een fobie is een abnormale, overdreven angst. Ze is extreem en te hevig in verhouding tot de aanleiding. Bovendien verergert de angst in plaats van zich aan de omstandigheden aan te passen. Daar komt nog bij dat de angst de neiging heeft om chronisch te worden: op de duur gaat het eerder om de angst voor de angst!
Fobie voor vogels
Lydia heeft schrik van vogels. In haar geval is het een echte fobie. Wanneer ze in een voor haar onbekende stad rondloopt en op een groot plein uitkomt, is ze al in paniek wanneer ze eraan denkt dat ze een paniekaanval zou kunnen krijgen. Ze beeldt zich in dat duiven de voorkeur geven aan grote pleinen, waar bejaarde dames ze komen voederen. Lydia is beschaamd om haar fobie, ze is bang dat ze gaat beginnen te schreeuwen, dat ze gaat wegrennen en zich belachelijk maken. Alleen al door te denken dat ze zich belachelijk zou kunnen maken, voelt ze haar hart sneller kloppen: "Het is zover, ik krijg een paniekaanval…" De angst voor een fobische reactie geeft al aanleiding tot een angstaanval!
Wanneer het om vogels gaat, heeft Lydia een rijke verbeelding. Ze ziet vogels die op haar neerstrijken, op haar hoofd, op haar armen, vogels die haar bedekken, die in haar armen pikken, die haar armen tot bloedens toe openkrabben wanneer ze neerstrijken, die ziekten overdragen… Ze is in staat om op het schermpje van haar verbeelding een volledige film te projecteren. Voor een angstaanval, moet er zelfs geen levende vogel in de buurt zijn! Lydia is niet alleen bang voor de angst, ze is zo dikwijls bang dat haar hersenen een echte 'angstfabriek' geworden zijn.
Omdat ze angstig is wanneer ze aan vogels denkt, vermijdt Lydia de plaatsen waar ze vogels zou kunnen tegenkomen. Een weekendje op de buiten? Geen sprake van! En aan zee dan? Niet zolang er meeuwen zijn… En wanneer ze niet anders kan dan haar woning verlaten, loopt ze ver van de dakgoten en de elektrische draden, en ze loopt nooit onder een boom door. Op deze manier denkt deze jongedame haar angst de baas te zijn, maar in feite doet haar vermijdingsgedrag de angst alleen maar toenemen. Het is alsof ze denkt: "Gelukkig ben ik niet onder die boom doorgelopen. Er zat misschien een vogel in. Oef, ik heb geluk gehad". Dit vermijdingsgedrag lijkt haar verstandig, terwijl het eigenlijk allesbehalve normaal is.
Lydia beleeft bovendien een eigenaardig fenomeen, dat regelmatig voorkomt bij mensen met fobieën. Een voorbeeld: ze heeft een afspraak, maar is een beetje laat. Ze haast zich, loopt en haar hart gaat sneller kloppen, aangezien ze een beetje buiten adem is. Haar hersenen interpreteren het verhoogde hartritme als een teken van angst. Lydia beeldt zich in dat ze misschien onbewust een vogel waargenomen heeft en dat ze nu een angstaanval gaat krijgen. Haar fobie is zo aanwezig dat ze leidt tot een verkeerde interpretatie van de door Lydia ervaren emoties.
Uiteindelijk is bang zijn voor de angst al een uiting van angst. Het is een typisch symptoom van fobieën. Bent u af en toe bang, zonder dat u bang bent voor de angst, dan lijdt u waarschijnlijk niet aan fobieën. Als u echter leeft zoals Lydia, maar waarschijnlijk niet ten opzichte van vogels maar van iets anders, dan lijdt u wellicht wel aan een fobie. In dat geval kunnen gedrags- en cognitieve therapieën u doeltreffende oplossingen bieden. Aarzel niet om hulp te zoeken en wend u tot een deskundige therapeut!
"Psychologie de la peur", Christophe André, uitg.