Wat is hematocriet?

Hematocriet, een glazen buisje

Oorspronkelijk betekende het woord hematocriet een glazen buisje van 11 centimeter dat met bloed werd gevuld om de rode bloedlichaampjes van het plasma te scheiden. Later werd het woord ook gebruikt om het resultaat van de test aan te duiden. Deze waarde geeft het volume weer dat in verhouding tot de totale hoeveelheid bloed (rode bloedlichaampjes en plasma) door de rode bloedlichaampjes wordt ingenomen. Ze wordt meestal uitgedrukt in de vorm van een percentage. Deze waarde varieert enorm van de ene persoon tot de andere. Waarden die als normaal worden beschouwd, liggen tussen 35 en 55%.

In het begin van het seizoen van 1997 besloot de wielerleiding de hematocrietwaarde van de wielrenners te controleren om de dopinggolf met erythropoïetine tegen te gaan, een product dat op dat moment nog niet opspoorbaar was. Ter herinnering: erythropoïetine - beter gekend onder de initialen EPO - is een hormoon dat vooral door de nieren wordt uitgescheiden, met als belangrijkste rol het stimuleren van het botmerg om de productie van rode bloedlichaampjes te verhogen.

Net als insuline kan deze stof worden gesynthetiseerd door de genetische techniek en de invoering op de Franse markt in 1989 werd door heel wat patiënten die aan ernstige nieraandoeningen leden en permanent last hadden van bloedarmoede beschouwd als een ware verlossing. Bij hen deden infecties met EPO het aantal rode bloedlichaampjes stijgen, waardoor de zuurstoftoevoer naar de cellen verbeterde. Officieel wordt geschat dat ongeveer drie miljoen patiënten ter wereld van deze behandeling hebben kunnen genieten.

Hematocriet: doping met hoge risico's

In werkelijkheid ligt het aantal gebruikers ongetwijfeld veel hoger, als we ook rekening houden met de vele sporters die dit geneesmiddel gebruiken om hun prestaties te verbeteren, een verrijking van het bloed waardoor de spiermassa's die bij inspanning worden aangesproken beter van zuurstof worden voorzien. Maar deze praktijk gaat met risico's gepaard. Boven de 45% gaat een stijging van het aantal rode bloedlichaampjes gepaard met een exponentiële verhoging van de bloedviscositeit, waardoor het bloed het moeilijk krijgt om naar de zeer fijne haarvaatjes op het einde van de arteriële toevoer te vloeien. Er bestaat dus een risico van trombose met soms dramatische gevolgen. Een ander probleem dat gepaard gaat met een doping met EPO: het bloed is zo zuurstofrijk dat de hartfrequentie in rust tot belachelijk lage waarden daalt. Het hart is echter niet gemaakt om zo traag te slaan.

In de jaren 1990 werden heel wat overlijdens van jonge atleten in topvorm in vreemde omstandigheden aan EPO toegeschreven. De situatie was zelfs zo ernstig geworden dat de atleten zelf uit angst voor nieuwe ongevallen de overheid onder druk zetten om strengere maatregelen te treffen, iets wat in de wereld van de doping wel heel uitzonderlijk is. In de wielerwereld is er bijvoorbeeld een regel dat een wielrenner met een hematoecrietwaardevan meer dan 50% tijdelijk wordt uitgesloten.