Tuberculose is een besmettelijke infectieziekte die wordt veroorzaakt door een bacterie, de Koch-bacil. De frequentste vorm is longtuberculose, maar de bacterie kan nog vele andere organen aantasten.
In Frankrijk lopen jaarlijks 7.000 personen tuberculose op. De incidentie van tuberculose is tientallen jaren lang gedaald, maar sinds 4 jaar daalt de incidentie niet meer en blijkt tuberculose in bepaalde risicogroepen weer de kop op te steken.Tuberculose verloopt in meerdere fasen. De primo-infectie is het eerste contact van het lichaam met de bacterie. De besmetting gebeurt door de speekseldruppeltjes van een patiënt die hoest of niest. De kiem dringt binnen via de luchtwegen en veroorzaakt longletsels (longalveolitis). De bacterie gaat zich dan vermenigvuldigen, wat een immuunreactie en kaasnecrose veroorzaakt: het lichaam verdedigt zich om de ontwikkeling van de bacteriën tegen te gaan en om de bacteriën te vernietigen (de naam komt van de radiologische gelijkenis met gestremde melk). In 90% van de gevallen geneest een tuberculeuze primo-infectie spontaan. De tuberculoseziekte manifesteert zich na een primo-infectie. De bacterie kan dan verschillende organen (longen, nieren, bot, hersenen) aantasten.
De oorzaken
De Koch-bacil (of Mycobacterium tuberculosis, van de familie van de mycobacteriën). In 90% van de gevallen wordt de infectie niet opgemerkt, maar in 10% van de gevallen vindt een evolutie naar tuberculose plaats.Bejaarden en immunogedeprimeerde personen (diabetes, alcohol, ondervoeding, behandeling met immunosuppressiva) lopen meer kans op besmetting. Aidspatiënten zijn bijzonder vatbaar. Ook een ongunstig sociaal milieu vormt een risicofactor (daklozen, drugsverslaafden, gevangenen).
Wanneer raadplegen?
Virage van de tuberculinereactie (intradermoreactie met tuberculine of IDR): de reactie was negatief bij vroegere controles en wordt plots positief. De diagnose tuberculeuze primo-infectie wordt gesteld als de huid positief reageert op tuberculine. Dat betekent dat de persoon besmet werd, maar dat de infectie latent is gebleven. De huidreactie wordt gemeten aan de diameter van de induratie. De reactie is positief als de verharding groter is dan 5 mm. Bij het interpreteren van de IDR moet men echter ook rekening houden met een eventuele vroegere vaccinatie met BCG, een falend immuunsysteem (HIV-infectie of andere) en de leeftijd. Een tuberculeuze primo-infectie wordt vaak toevallig ontdekt en geeft meestal geen klinische tekenen.Toevallig ontdekt men een afwijking op een röntgenfoto van de longen aangevraagd voor een andere reden.Een licht infectieus syndroom (matige koorts, lichte vermoeidheid, minder eetlust) komt zeer zelden voor bij een primo-infectie. De primo-infectie leidt tot de vorming van een longletsel, tuberculeuze alveolitis genaamd. De alveolitis is een kleine massa die vol Koch-bacillen zit. De alveolitis bestaat uit etter die lijkt op gestremde melk (het caseum) en gaat daarna verkalken (calcificatie). In 90% van de gevallen geneest de alveolitis spontaan en blijft er een onschuldig longlitteken over dat zichtbaar is op de röntgenfoto's.Uitgesproken algemene tekenen: koorts, gewichtsverlies, geen eetlust, vermoeidheid en slaperigheid kunnen wijzen op een uitzaaiing van de infectie. We spreken dan van tuberculoseziekte of gewoonweg tuberculose. Vaak betreft het een reactivatie van een haard van primo-infectie. Tuberculeuze haarden kunnen jarenlang latent blijven, maar plots weer actief worden als het immuunsysteem verzwakt. Miliaire tuberculose is een uitzaaiing van de infectie over meerdere organen.Longverschijnselen: hoesten, kortademigheid bij inspanning, bloedfluimen, pijn in borstkas, vochtuitstorting in de pleuraholte (rond de longen).Neurologische verschijnselen: hoofdpijn, braken, intolerantie voor licht en psychische stoornissen kunnen wijzen op een tuberculeuze hersenvliesontsteking.Gastro-intestinale symptomen: buikpijn, diarree, vochtuitstorting in de buik.Botsymptomen: vooral aantasting van de heupen en de knieën. Pijn aan de wervelkolom kan wijzen op tuberculose van de tussenwervelschijven en de wervels, we spreken dan van de ziekte van Pott.Urinaire verschijnselen: cystitis, waarbij een gewone bacteriologische cultuur van urine negatief is.