Een psychose is een ernstige psychiatrische stoornis, waarbij het begrip van de realiteit ernstig verstoord is. Traditioneel wordt onderscheid gemaakt tussen functionele en organische psychosen
Inleiding
In het eerste geval zijn er geen aantoonbare organische afwijkingen van de hersenen. In het tweede geval zijn die er wel, of de patiënt heeft een somatische aandoening die ook de hersenfuncties ontregelt, of gebruikt stoffen die de hersenfuncties ontregelen (bijvoorbeeld drugs). Tegenwoordig is bekend dat biologische (organische) factoren ook bij de zogenaamde functionele psychosen vaak ook aantoonbaar zijn. In de praktijk wordt het begrip psychotisch meestal pas gebruikt als iemand zo afwijkend functioneert dat ingrijpen noodzakelijk is. Indeling psychosen Men onderscheidt de volgende hoofdgroepen psychotische stoornissen:
- schizofrenie;
- schizofreniforme stoornis;
- schizoaffectieve stoornis;
- waanstoornis (paranoia);
- kortdurende psychotische stoornis;
- gedeelde psychotische stoornis;
- psychotische stoornis door een lichamelijke aandoening;
- psychotische stoornis door middelengebruik (onder andere drugs);
- niet ander gespecificeerde of atypische psychose.
Schizofrenie
Een schizofrene stoornis wordt in het algemeen gekenmerkt door fundamentele en karakteristieke stoornissen van denken en waarnemen, en door een inadequaat of vlak affect. Bewustzijn en intelligentie zijn doorgaans niet aangetast, zij het dat bepaalde cognitieve tekortkomingen zich in de loop van de tijd kunnen ontwikkelen. De stoornissen hebben betrekking op de meest fundamentele functies, die normale mensen een gevoel geven van individualiteit, van uniek-zijn, en van zelf-richting-kunnen-geven aan hun leven. Vaak bestaat het gevoel dat de meest intieme gedachten, gevoelens en handelingen bekend zijn bij, of gedeeld worden door anderen, en kunnen zich verklarende wanen ontwikkelen; inhoudende dat natuurlijke of bovennatuurlijke krachten aan het werk zijn, die vaak op een bizarre manier de gedachten en handelingen van de patiënt beïnvloeden. Deze kan zichzelf zien als de spil waar alles om draait. Hallucinaties, vooral akoestische, komen vaak voor en kunnen commentaar geven op het gedrag en de gedachten van de betrokkene. De waarneming is dikwijls op andere manieren gestoord: kleuren en geluiden kunnen uitermate levendig zijn of in kwaliteit veranderd zijn, en de onbekende eigenschappen van gewone dingen blijken belangrijker te zijn dan het geheel. In de beginfase van de stoornis treedt vaak verbijstering op en deze leidt dikwijls tot de overtuiging dat alledaagse situaties een speciale, meestal onheilspellende betekenis hebben, die speciaal bedoeld is voor de betrokkene. Denkstoornis Bij de typische schizofrene denkstoornis worden bijkomstige en irrelevante aspecten van een groter verband naar voren gebracht, die bij de normale doelgerichte geestelijke activiteit onderdrukt worden, en zij worden gebruikt in plaats van de passende en relevante kenmerken van de situatie. Hierdoor wordt het denken vaag, wijdlopig en duister. De verwoording van het denken is soms onbegrijpelijk. De gedachtestroom wordt dikwijls onderbroken en verstoord door ertussen komende gedachten; het kan erop lijken dat de gedachten worden onttrokken door een kracht van buiten. Stemming De typische stemming is oppervlakkig, grillig en ongerijmd. Ambivalentie en een stoornis van de wil kunnen zich voordoen als inertie, negativisme of stupor. Er kan sprake zijn van katatonie. Het begin kan acuut zijn, met ernstig gestoord gedrag, of sluipend, met een geleidelijke ontwikkeling van vreemde ideeën en gedragingen. Beloop Het beloop van de stoornis is evenzeer variabel en hoeft geenszins chronisch te zijn of te leiden tot verdere achteruitgang. In een deel van de gevallen, en dit kan verschillen in uiteenlopende culturen en populaties, treedt een volledig, of bijna volledig herstel op. De stoornis treft beide seksen ongeveer even vaak, maar treedt bij vrouwen in het algemeen later op.