Paranoïdie

Term die zowel als bijvoeglijk naamwoord als ook als zelfstandig naamwoord wordt gebruikt. In zuivere vorm is paranoïdie een ernstige geestelijke stoornis, gekenmerkt door een zich geleidelijk ontwikkelend waansysteem, zonder schijnwaarnemingen (hallucinaties), bij overigens geordend, vaak intelligent, helder denken.
Al naar het thema van de waan, die systematisch en logisch is opgebouwd op een weliswaar met de uitwendige werkelijkheid strijdig en uit de persoonlijkheidsontwikkeling ontspruitend idee, kan men onder andere onderscheid maken in:
- grootheidswaan;
- uitvinderswaan;
- profetenwaan;
- erotische betrekkingswaan;
- achtervolgingswaan;
- jaloersheidswaan;
- ontrouwwaan.
Paranoïde personen zijn mensen die zonder duidelijke reden voortdurend wantrouwend zijn. Dikwijls is de basis hiervoor in de vroege jeugd gelegd, bijvoorbeeld in verband met een ernstig tekort aan veiligheid door een afwezige of gestoorde moederfiguur in het eerste levensjaar.
Wanneer paranoïde wanen een overheersend aandeel hebben in een kort of langer durend ziektebeeld, dan spreekt men van een paranoïde psychose.