In onze westerse samenleving sterft meer dan de helft van de mannen in de groep van 50 jaar en ouder aan ziekten van hart en bloedvaten. Dit aantal sterfgevallen is ongeveer gelijk aan dat in de middeleeuwen, maar toen werden de mannen slachtoffer van de grote pest- en tyfusepidemieën.
Inleiding
In onze westerse samenleving sterft meer dan de helft van de mannen in de groep van 50 jaar en ouder aan ziekten van hart en bloedvaten. Dit aantal sterfgevallen is ongeveer gelijk aan dat in de middeleeuwen, maar toen werden de mannen slachtoffer van de grote pest- en tyfusepidemieën.Hartaandoeningen komen op elke leeftijd voor, maar bij kinderen (uitgezonderd de aangeboren defecten) en jongeren zijn zij betrekkelijk zeldzaam. Bij mensen van middelbare leeftijd ziet men deze vaker en verreweg het talrijkst bij bejaarden.Daar veel hartziekten langdurig zijn, vormen zij de op twee na belangrijkste oorzaak van invaliditeit (na aandoeningen van het zenuwstelsel en het bewegingsapparaat). Toch is menige hartaandoening te verenigen met een lang leven en een redelijk arbeidsvermogen.De vrees voor hartziekten is dikwijls overdreven. Weinig zeldzaam zijn de ingebeelde hartkwalen (hartneurose), die de patiënt vaak - geheel ten onrechte - meer angst bezorgen en zijn leven meer bemoeilijken dan een werkelijke hartaandoening zou doen.Hartziekten kunnen zich op verschillende manieren uiten, variërend van pijn of beklemming op de borst tot benauwdheid. Tot de belangrijkste aandoeningen van het hart behoren:- hartzwakte;- aandoeningen van de hartspier, zich onder andere uitend in angina pectoris en hartinfarct;- aangeboren gebreken;- stoornissen in het hartritme.
Hartzwakte
Men spreekt van hartzwakte (insufficiëntie, decompensatie)¬als het hart onvoldoende gaat werken. Het hart kan met betrekking tot de aanvoer van zuurstofrijk bloed en voedingsstoffen niet meer voldoen aan de eisen van het lichaam.De oorzaken van deze afwijking zijn velerlei. De belangrijkste klacht is kortademigheid (dyspnoe), die bij lichte gevallen alleen na inspanning optreedt, maar bij ernstiger gevallen altijd aanwezig is en tot belangrijke invaliditeit kan leiden.In de meeste gevallen zal het hart de toestand nog wel aankunnen en meester zijn en merkt het lichaam het onvoldoende werken van het hart niet, daar in rust minder behoefte aan zuurstof en voedingsstoffen is. In ernstige gevallen zal kortademigheid ook sn rust optreden, soms zo dat de patiënt niet meer liggend kan slapen, maar dit half zittend of zittend moet doen.De kortademigheid kan soms in aanvallen optreden, zoals bij de longaandoening astma. Men noemt het ziektebeeld dan ook asthma cardiale, waarbij de toevoeging cardiale betekent dat de oorzaak in het hart ligt en er geen sprake is van een aandoening van de longen of bronchiën.Vaak is de linker harthelft verzwakt terwijl de rechter harthelft beter functioneert. De rechter harthelft stuwt dan het bloed in de longen dat door de linker harthelft niet volledig kan worden verwerkt. Er blijft dan vocht achter in de longen, dat vaak uit de bloedvaten treedt en in het longweefsel terechtkomt, hetgeen de oorzaak is van benauwdheid.Hartzwakte kan ook leiden tot een bleke, koude, blauwige huid en bewustzijnsstoornissen, die door een verminderde bloedtoevoer naar de hersenen optreden. In plaats van hartzwakte spreekt men vaak over decompensatie, omdat het hart de eisen die het lichaam stelt niet meer kan compenseren.Een gezond hart kan gemakkelijk aan verhoogde eisen van het lichaam voldoen, door bijvoorbeeld de hartfrequentie op te voeren en dus zo veel meer bloed uit te pompen. Zo kan het hart - alleen door de frequentie te verhogen - wel 15 liter in plaats van 5 liter bloed per minuut uitpompen, hetgeen van grote betekenis is bij inspanning, in het bijzonder sportprestaties.Hartzwakte komt behalve bij hartaandoeningen ook voor in gevallen waarbij een grotere inspanning van het hart wordt gevraagd, bij koorts en een te sterke werking van de schildklier. Ook treedt geringe hartzwakte vaak bij oudere mensen op als de hartspier niet meer voldoende werk kan verzetten als onderdeel van het normale verouderingsproces van cellen en weefsels.Decompensatie kan optreden in de linker harthelft, soms in de rechter of in beide. Men spreekt dan van linksdecompensatie of rechtsdecompensatie. Vaak zijn de verschijnselen van linksdecompensatie sterker, omdat het linkerdeel van het hart het altijd zwaarder heeft te verduren dan het rechterdeel. Ook komen in het linkerdeel van het hart meer vaatstoornissen en infarcten voor.Bij linksdecompensatie wordt meestal volop bloed in de longen gestuwd, maar dit kan hieruit onvoldoende wegstromen. De bloedvaatjes in de longen raken overvol (longstuwing) en in ernstige gevallen wordt zelfs vocht uit de bloedvaten in de longblaasjes geperst (longoedeem). Door dit proces wordt het opnemen van zuurstof en afgeven van koolzuurgas in de longen belemmerd en de verschijnselen van hartzwakte en zuurstoftekort nemen nog toe.Behalve benauwdheid treedt soms ook hoest op waarbij slijm wordt opgegeven, zodat het lijkt of er sprake is van een longziekte. Niet zelden is dit symptoom ook het eerste verschijnsel van hartzwakte. Als het bloed onvoldoende zuurstof gaat bevatten, wordt het minder rood en krijgt de huid een blauwige tint (cyanose of blauwzucht). Dit verschijnsel kan echter ook optreden bij andere hartaandoeningen en bijvoorbeeld bij longziekten.Bij rechtsdecompensatie treedt stuwing op in de grote bloedsomloop, daar de rechterharthelft het aanbod van aderlijk bloed via de onderste en bovenste holle ader niet meer kan verwerken. Dit is soms te merken aan een opgezet gevoel in de buik, misselijkheid en een slechte eetlust; soms is ook de lever vergroot. Vocht in de buikholte noemt men ook wel waterzucht (ascites). Het meest voorkomende verschijnsel is oedeem, vochtophoping in lichaamsweefsels, vooral in de benen. Meestal is het noodzakelijk het teveel aan vocht uit het lichaam te verwijderen met een vochtafdrijvend middel (een diureticum of plasmiddel), dat de urineproductie bevordert en een zoutarm dieet, omdat zout vocht vasthoudt.