In 490 v.C. winnen de Atheners de slag van Marathon tegen de Perzen. Pheidippides, een Griekse boodschapper, moet naar Athene lopen om het goede nieuws te melden. Bij aankomst kan hij echter nog net 'Victorie!' kraaien, waarna hij dood neerzijgt. Vandaag is de precieze doodsoorzaak nog altijd niet duidelijk.
Eigenlijk moeten we dit verhaal met een flinke korrel zout nemen. We vinden het immers ook terug in andere culturen, en bovendien hebben de toenmalige auteurs twijfels over de naam van de heraut. Kortom, het behoort wellicht tot het rijk der legenden. Toch kunnen we ons vragen stellen bij de oorzaken van plotselinge sterfgevallen na inspanningen. Men wijt die namelijk toch iets te snel aan uitputting... Een paar jaar geleden verzamelden twee Canadese onderzoekers, Michel en Marie-Claude Cabanac, alle historische gegevens over het onderwerp. Hun conclusie luidde: overlijden door hyperthermie. Kortom, de hardloper zou zijn lichaamstemperatuur hebben laten stijgen tot fatale hoogten. Laten we even kort de omstandigheden herhalen. Een zwoele augustusavond in een vochtige, moerasrijke streek. De soldaat is wellicht vermoeid, maar verkeert ook in een zegeroes. Hij rent zo snel mogelijk naar de stad zonder de tijd te nemen om te drinken, waardoor zijn temperatuur gevaarlijk hoog oploopt. Het is immers geweten dat koorts boven een bepaalde drempel de vocht- en elektrolytenbalans ernstig verstoort. Biologen die vandaag bloedanalyses uitvoeren na een marathon, zijn vaak verbijsterd door de resultaten, die in andere omstandigheden op ernstige aandoeningen zouden wijzen. Boven een zekere drempel kan deze verstoring van het metabolisme inderdaad levensbedreigend zijn. Het dodelijke stadium wordt normaal gezien voorafgegaan door symptomen zoals krampen, hoofdpijn en misselijkheid, die de sporter dwingen om te stoppen. Pheidippides zou de fout hebben gemaakt om daar geen rekening mee te houden.
Hersenen op het kookpunt
Maar het verhaal is nog niet gedaan. Het feit dat hij precies doodviel bij zijn aankomst, zette beide onderzoekers immers op het spoor van een neurologische oorzaak. Al vijftien jaar is immers geweten dat een uitgedroogd organisme alles doet om zijn "dierbaarste bezit", de hersenen, te beschermen. Bij uitdroging valt de lichaamstranspiratie stil, behalve in de hals, de hoofdhuid en het gezicht. Deze ontsporing van de lichaamstemperatuur tast op die manier de temperatuur binnen de schedel niet al te sterk aan. Het echte gevaar schuilt in het plotse stopzetten van de inspanning. Om een nog onbekende reden wordt de situatie omgekeerd: de lichaamstemperatuur daalt, terwijl de temperatuur van de hersenen gevaarlijk klimt. Op dat moment moet de persoon in kwestie er alles aan doen om zijn hoofd af te koelen met een vochtige doek of te besprenkelen met koud water, en moet hij vooral voldoende lucht krijgen.Vermoedelijk kwam geen enkele van de militaire leiders van de moedige Pheidippides op het idee om hem koelte toe te wuiven bij zijn aankomst. Dat had misschien zijn leven gered, maar dan had hij natuurlijk nooit zo'n postume beroemdheid verworven...
Schrijf u gratis in op de newsletter van e-gezondheid !