De reukzin is misschien het meest ondergewaardeerde orgaan van onze zes zintuigen. Maar anosmie - het verlies van de reukzin - wordt stilaan wel beter bekend.
Een korte kennismaking met deze soms te behandelen aandoening.
Anosmie of verlies van de reukzin… Hoe ruiken we?
Geuren worden waargenomen via molecules die op receptoren in onze neusholtes worden opgevangen. Die receptoren liggen in een zone die het olfactorisch of reukepitheel wordt genoemd. Dit bijzondere weefsel vangt de geurmolecules op en die hechten zich al naargelang hun vorm (die bepaalt de geur in kwestie) aan bepaalde receptoren. Het reukepitheel ligt boven onze neus en bevat naast receptoren ook neuronen die de molecules kunnen ‘lezen’ en die rechtstreeks verbonden zijn met de reukkolf, een structuur in de hersenen. Daardoor kunnen we de lekkere geur van een stoofschotel herkennen.
Dit reukmechanisme is geweldig zolang alles goed gaat. Maar het kan ook gaan haperen of zelfs verdwijnen. In het laatste geval spreken we van anosmie, een al bij al vrij onbekend fenomeen dat bovendien vaak ook erg laat wordt opgespoord. Bij elke onschuldige verkoudheid kan de reukzin wel tijdelijk verdwijnen, maar in tegenstelling tot onze ogen en ons gehoor hindert dat onze omgang met andere mensen niet. Toch is het belangrijk dat stoornissen van de reukzin worden opgespoord, niet alleen om ze te behandelen maar ook omdat ze soms op andere onderliggende problemen wijzen.
Wat zijn de oorzaken van het verlies van de reukzin?
De oorzaken van anosmie worden vaak in twee groepen opgesplitst.
Enerzijds zijn er de gevallen waar men niets meer ruikt omdat de geurmoleculen niet tot bij het reukepitheel raken. Het gaat dan vooral om luchtweginfecties - tijdelijke zoals een verkoudheid, of langdurige zoals chronische sinusitis.
De andere oorzaken van anosmie hebben te maken met de perceptie van de geurmoleculen en de overdracht van de informatie die eruit wordt gehaald naar de hersenen. Het verlies van de reukzin is bijvoorbeeld in verband gebracht met neurodegeneratieve ziektes zoals de ziekte van Parkinson en de ziekte van Alzheimer. Mensen kunnen ook hun reukzin verliezen door een ongeval waarbij de zenuwen die van de neus naar de hersenen leiden schade oplopen. Ook elke beschadiging van de reukkolf brengt de reukzin in gevaar. Sommige mensen tot slot lijden aan aangeboren anosmie omdat hun reukkolf zich nooit of maar heel weinig heeft ontwikkeld.
Sommige gevallen van anosmie zijn dan weer totaal onverklaarbaar (men heeft het dan over idiopathische anosmie). Andere volgen op een infectie van de neus, de sinussen of de keel, maar blijven ook na het verdwijnen van alle symptomen bestaan. Het probleem lost zich soms vanzelf op naarmate de cellen van de neusholtes zich vernieuwen, maar het kan ook levenslang voortduren.
In veel gevallen wordt anosmie gecompliceerd door fantoomgeuren, geuren dus die niet gekoppeld kunnen worden aan de aanwezigheid van geurmoleculen. Soms gebeurt het ook dat iemand zijn reukzin niet verliest, maar de geuren plots heel anders – vaak op een onaangename manier - waarneemt. We spreken dan van parosmie.
Wat is de omvang van het probleem?
Volgens de studies lijdt 5% tot 20% van de bevolking aan stoornissen van de reukzin, anosmie incluis. Het is perfect mogelijk om normaal te leven zonder geuren waar te nemen, maar toch mag het probleem niet te licht worden opgevat. Angststoornissen en depressies komen veel meer voor bij mensen met dit soort stoornissen. Ze kunnen namelijk geuren die soms gevaarlijk zijn - zoals gas of rook - niet detecteren.
Als u lijdt aan anosmie of dat vermoedt, gaat u dus beter naar een neus-keel-oorarts. Laat er geen gras over groeien!