Alles weten over een depressie

1. Definities

Binnen het kader van een systematische classificatie van psychische aandoeningen (de zogeheten DSM-IV criteria) heeft men een omschrijving gegeven van een depressieve episode, met als hoofdkenmerk dat de betrokkene lijdt aan een gedrukte stemming, verlies van belangstelling, en verminderde energie, die leidt tot toegenomen vermoeibaarheid en verminderde activiteit. Opvallende vermoeidheid na zelfs minimale inspanning komt veel voor. Andere veelvoorkomende symptomen zijn:

• verminderde concentratie en aandacht;
• verminderd gevoel van eigenwaarde en verminderd zelfvertrouwen;
• gedachten van schuld en waardeloosheid;
• suïcidale of zelfbeschadigende gedachten of handelingen;
• verstoorde slaap;
• verminderde eetlust.

De diagnose depressieve episode wordt door de psychiater gesteld op basis van het optreden van vijf of meer van de onderstaande symptomen (volgens de nieuwe psychiatrische diagnostische criteria DSM-IV) die aanwezig zijn of zijn geweest binnen een periode van twee weken. - Depressieve stemming gedurende het grootste deel van de dag, bijna elke dag, zoals blijkt uit ofwel subjectieve mededelingen (bijvoorbeeld voelt zich verdrietig of leeg) ofwel observatie door anderen; - duidelijke vermindering van interesse of plezier in alle of bijna alle activiteiten gedurende het grootste deel van de dag, bijna elke dag; - duidelijke gewichtsvermindering zonder dat dieet wordt gehouden (bijvoorbeeld meer dan 5 procent van het lichaamsgewicht in één maand), of bijna elke dag afgenomen of toegenomen eetlust; - slapeloosheid of slaperigheid, bijna elke dag; - psychosomatische agitatie of remming (waarneembaar door anderen en niet alleen maar een subjectief gevoel van rusteloosheid of vertraagdheid); - moeheid of verlies van energie, bijna elke dag; - gevoelens (die waanachtig kunnen zijn) van waardeloosheid of buitensporige of onterechte schuldgevoelens; - verminderd vermogen tot nadenken of concentratie of besluiteloosheid (ofwel subjectief vermeld ofwel geobserveerd door anderen); - terugkerende gedachten aan de dood (niet alleen de vrees dood te gaan), terugkerende suïcidegedachten zonder dat er specifieke plannen gemaakt zijn, of een suïcidepoging of een specifiek plan om suïcide te plegen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft in zijn meest recente classificatiesysteem (ICD-10) een omschrijving gegeven van de lichte, matige en ernstige depressieve episode, teneinde eensluidendheid en uniformiteit te verkrijgen van dit veelvoorkomend ziektebeeld. Depressies komen bij ongeveer 10 procent van de bevolking voor en depressies en angsten maken ongeveer 30 procent uit van alle psychische stoornissen. Lichte, matige en ernstige depressieve episodes De graden van ernst (licht, matig, ernstig) zijn gespecificeerd teneinde de grote variatie van klinische toestanden te omvatten die aangetroffen worden in de verschillende psychiatrische praktijkvormen. Patiënten met lichte depressieve episoden komen veel voor in de algemene gezondheidszorg, terwijl intramurale psychiatrische instellingen voor een groot deel te maken hebben met patiënten die lijden aan de ernstige vormen. Het onderscheid tussen lichte, matige en ernstige depressieve episodes is er op een ingewikkeld klinisch oordeel dat het aantal, het type en de ernst van de aanwezige symptomen omvat. De mate waarin de gebruikelijke sociale activiteiten en werkzaamheden worden uitgevoerd is vaak een bruikbare algemene maat voor de waarschijnlijke ernst van de episode, maar individuele, sociale en culturele invloeden kunnen de directe relatie tussen de ernst van de symptomen en sociale prestaties dikwijls sterk verstoren. Lichte depressieve episode De diagnostische richtlijnen voor een lichte depressieve episode zijn: - depressieve stemming; - verlies van belangstelling en plezier; - toegenomen vermoeibaarheid. Er dienen ten minste twee van deze symptomen plus twee van de andere symptomen die boven omschreven werden aanwezig te zijn voordat een definitieve diagnose gesteld kan worden. Geen van de symptomen mag in een intense mate aanwezig zijn. De minimale duur voor de gehele episode is ongeveer twee weken. Een patiënt met een lichte depressieve episode lijdt doorgaans onder de symptomen en heeft enige moeilijkheden bij het volhouden van gewone werkzaamheden en sociale activiteiten, maar zal waarschijnlijk niet volledig ophouden met functioneren. Matige depressieve episode Met betrekking tot de diagnostische richtlijnen moeten minstens twee van de drie meest typische symptomen van een lichte depressieve episode aanwezig zijn plus minstens drie van de overige symptomen. Het is gebruikelijk dat verscheidene symptomen in sterke mate aanwezig zijn, maar dit is niet doorslaggevend, daar er in het algemeen een bijzondere grote variatie van symptomen aanwezig is. De minimale duur voor de gehele episode is ongeveer twee weken. Een persoon met een matige depressieve episode zal doorgaans grote moeite hebben met het volhouden van werk en sociale en huishoudelijke bezigheden. Ernstige depressieve episode Tijdens een ernstige depressieve episode is de betrokkene zeer ongerust of gejaagd, terwijl geremdheid een opvallend kenmerk is. Het voorkomen van gebrek aan zelfwaardering of gevoelens van nutteloosheid of schuld zijn meestal opvallend. Suïcide is onmiskenbaar een gevaar bij zeer ernstige gevallen. Men gaat ervan uit dat een somatisch syndroom bij een ernstige depressieve episode vrijwel altijd aanwezig zal zijn. Met betrekking tot de diagnostische criteria dienen alle drie de typische symptomen van lichte en matige depressieve episoden aanwezig te zijn, maar daarnaast nog ten minste vier andere symptomen, waarvan sommige in ernstige mate. Als echter belangrijke symptomen als agitatie of remming vooropstaan, is de betrokkene soms niet bereid of in staat om de symptomen gedetailleerd te beschrijven. De depressieve episode dient doorgaans ten minste twee weken te duren, maar het kan nodig zijn de diagnose binnen twee weken te stellen, wanneer de symptomen bijzonder ernstig zijn en zeer snel beginnen. Tijdens een ernstige depressieve episode is het zeer onwaarschijnlijk dat de betrokkene zijn werkzaamheden en zijn huishoudelijke en sociale bezigheden kan voortzetten, of het moet in een zeer beperkte mate zijn.

2. Algemene aspecten

Bij het begrip depressie kunnen we ons redelijk goed voorstellen wat er aan de hand is; toch is het moeilijk om, bijvoorbeeld op papier, exact weer te geven wat het begrip inhoudt. In het bovenstaande werden een aantal definities gegeven die door artsen en psychologen gehanteerd worden om tot een exacte diagnose te komen. Meer in lekentermen kan men een depressie omschrijven als een gemoedstoestand of stemming die algemeen voorkomt en in grote lijnen een vermindering van het alledaagse functioneren inhoudt. Bij de meeste mensen is een dergelijke stemming echter een voorbijgaand of een met grote tussenpozen optredend verschijnsel en het leven van de betrokkene wordt er niet door ontwricht. De depressieve stemming is vooral gekenmerkt door vooral negatieve gevoelens. De depressieve mens is somber, verdrietig, zwaartillend en tobberig. Geen gebeurtenis, hoe prettig ook, is in staat hierin verandering te brengen. De stemming gaat dikwijls gepOard met een gevoel van angst, dat het karakter van radeloosheid kan aannemen. Depressie kan volgen op groot verdriet, maar is niet hetzelfde als verdriet. Verdriet is de onmiddellijke reactie op het verlies van iets belangrijks, bijvoorbeeld iemand van wie men houdt. Een dergelijk verlies kan een depressie uitlokken, maar in feite gebeurt dit zelden. Iedereen begint wel eens de dag met het idee dat hij de dag niet aan zal kunnen. Iedereen heeft wel eens een moedeloos gevoel, ziet alleen de zwarte zijde van alles en ziet op tegen wat de dag zal brengen. Ook al staat er niets vervelends te gebeuren, toch kan men wel eens lusteloos en zwaarmoedig tegen zo'n dag aankijken. Men heeft geen zin om op te staan, heeft geen eetlust, men is trager dan anders en wil liever met de ogen dicht wegdommelen in een hoekje, dan de gewone dagelijkse dingen onder ogen zien. Depressieve stemming en depressief syndroom Een depressieve stemming kan niet zonder meer als ziekelijk beschouwd worden. Van ziekelijk kan pas gesproken worden, wanneer een depressie het de betrokken persoon onmogelijk maakt zijn normale werk te verrichten of zijn contacten te onderhouden. In het algemene spraakgebruik wordt de term depressie gebruikt voor ten minste drie verschillende zaken: - ter aanduiding van een stemming; - van een groep ziekteverschijnselen (syndroom); - van een ziekte.

• Als stemming kan depressie worden beschouwd als een uiting van een algemeen menselijke ervaring, meestal als reactie op frustraties en teleurstellingen die in het leven optreden, maar ook zonder aanwijsbare oorzaak.
• Het depressieve syndroom bestaat uit een sombere stemming, gecombineerd met een aantal verschijnselen, zoals slapeloosheid, gewichtsverlies, verminderde concentratie enzovoort.
• Is er sprake van een ziekte dan zien we deze verschijnselen ook; in dit geval is de toestand echter niet van tijdelijke, maar van blijvende aard.

Typen depressies Hoewel er verschil van mening bestaat over de manier waarop de verschillende soorten depressies van elkaar moeten worden onderscheiden, wordt toch, vooral om descriptieve redenen, verschil gemaakt tussen neurotische en psychotische depressies. Neurotische depressie Een neurotische depressie begint meestal als een reactie op een verlies of een mislukking. Men spreekt ook van exogene depressie, waarbij het woord exogeen de betekenis heeft van 'buitenaf'. Zo'n depressie kan licht en kortstondig zijn, maar kan zich ook lang voortslepen. Hoewel de meeste neurotische depressies spontaan verdwijnen, kunnen geneesmiddelen en gesprekken een goede invloed hebben op het verloop van het ziektebeeld. Psychotische depressie Een psychotische depressie is meestal onafhankelijk van uitwendige factoren. Men zegt dan ook, dat hij endogeen is, hij ontstaat 'vanbinnenuit'. In sommige gevallen kan geestelijke stress het uitbreken van de depressie bevorderen. Psychotische depressies manifesteren zich soms als heftige veranderingen van de stemming, waarbij episodes van uitzonderlijke opgewektheid en ondernemingslust worden gevolgd door depressieve periodes (in zo'n geval spreekt men van een manisch-depressieve of bipolaire cyclische psychose, die overigens maar een klein deel uitmaakt van alle depressies).

• 1
• 2
• 3
• Volgende pagina