Tot bloedens toe z'n handen wassen, urenlang de badkamertegels tellen, eindeloos hetzelfde woord herhalen: het zijn typische stereotiepe en overdreven handelingen van iemand die aan een obsessief-compulsieve stoornis lijdt (OCS). Wees gerust: tussen dergelijke stoornissen en onze kleine manieën is er een wereld van verschil.
'Ik wil altijd dat stapels boeken of kleren perfect geschikt zijn. Ik neem steeds de tijd om ze op orde te leggen', bekent Dominique, 27 jaar. Anne-Marie, 45 jaar, uit haar kleine manieën dan weer in haar poetsgedrag: 'Ik duld niet de minste druppel water in wastafels. Ik maak ze schoon tot er geen druppel meer te zien is.' Sophie, 18 jaar, gaat nooit naar een examen zonder een kleine medaille: 'Ik weet dat ze me helpt!' Lijden al deze vrouwen aan een OCS? Laten we dat vooral niet te snel concluderen! 'OCS is de overdrijving van een normaal verschijnsel', aldus Alain Sauteraud, psychiater. De ziektedrempel is één uur per dag. Als die drempel overschreden wordt, is er sprake van een aantasting van de levenskwaliteit.' 2 % van de bevolking wordt erdoor getroffen. In de meeste gevallen komt deze psychische aandoening tot uiting in de puberteit, zelden na het 25ste jaar.
Rituelen om obsessies te verdrijven
Obsessief-compulsieve stoornissen komen in de eerste plaats tot uiting in obsessief gedrag. 'De patiënt is geobsedeerd door de vrees om schade te veroorzaken als hij niet oplet', aldus de psychiater. In 80 % van de gevallen gaat het om vrees om dingen vuil te maken en fouten te begaan. Anderen zijn dan weer bang om onopzettelijk geweld te gebruiken, ongelukken te veroorzaken, schunnigheden uit te kramen in het publiek, ... Ze zijn bijgelovig of vrezen een schandaal te veroorzaken. Er zijn ook allerlei mengvormen mogelijk. En dan is er ook nog de compulsie zelf: 'Het gaat hier om een ritueel om de obsessie te verdrijven', legt Alain Sauteraud uit. 'Er is dan ook een logisch verband tussen beide.' Men wast zich, checkt dit vervolgens na en is op die manier uren per dag bezig met het verdrijven van z'n obsessies. De oorzaken (trigger) van de ziekte zijn onbekend, maar sommige factoren zijn wel degelijk opgespoord. Ze zijn biologisch (een bepaalde hersenzone die een rol speelt), psychisch-educatief-cultureel (als uw moeder 20 keer de vloer reinigt, loopt u veel kans om een OCS te krijgen) of genetisch (als uw tweelingbroer of -zus tekens vertoont, loopt ook u meer kans om een OCS te ontwikkelen).
Genezing met geneesmiddelen
Slecht nieuws: 'Slechts weinig mensen kunnen volledig genezen worden!', benadrukt Alain Sauteraud. Er zijn evenwel twee soorten behandelingen. Geneesmiddelentherapie met antidepressiva kan de symptomen verminderen. Ze duurt 1 tot 2 jaar, maar volgens de psychiater hervalt de patiënt nadien vaak. Tweede mogelijke oplossing: psychotherapie (cognitieve en gedragstherapie). 'Het is daarbij de bedoeling elke dag kleine oefeningen te doen om de rituelen te counteren', merkt Alain Sauteraud op. Als u volgens een zeer strikt ritueel tot bloedens toe uw handen wast, moet u dat ritueel doorbreken door de volgorde van de handelingen te wijzigen. De psychiater zal doelstellingen formuleren die u moet bereiken om te vermijden dat de stoornis terugkeert. De omgeving speelt daarbij een belangrijke rol: ze moet voldoende begrip tonen en de patiënt stimuleren.