Prostaatkanker en de behandelingen ervoor hebben een impact op het seksleven en de vruchtbaarheid. Het is belangrijk dat patiënten goed geïnformeerd zijn over de mogelijke veranderingen en dat ze zich laten helpen. Wat verandert er echt na een behandeling voor prostaatkanker en welke oplossingen bestaan er?
In gesprek gaan met de partner
De diagnose van kanker en de stress, twijfels en vermoeidheid die de ziekte meebrengt, leiden tot een verminderde libido. Maar geleidelijk aan kunnen affectie en tederheid weer de bovenhand nemen en komt er weer ruimte voor seks. Het is belangrijk dat patiënten erover praten met hun partner en uitleggen met welke problemen en gevoelens ze zitten. Het zal hen helpen door deze periode heen te komen.
Ook de verandering van het eigen lichaamsbeeld vóór, tijdens en na de kankerbehandelingen kan een bevredigend seksleven in de weg staan. Er is de angst door de andere niet meer vol te worden aangezien, de gekwetste mannelijkheid, het negatievere zelfbeeld, de twijfel of men nog wel in staat is om te verleiden, enz. Ook hier kan het gesprek met de partner leiden tot een beter affectief en seksueel leven.
Kankerbehandelingen en erectiestoornissen
De behandelingen van prostaatkanker geven vaak (maar niet systematisch) bijwerkingen die in mindere of meerdere mate gevolgen kunnen hebben voor het seksleven. Die effecten hangen af van de seksuele problemen en de urinewegproblemen vóór de kanker en van de behandelingen die de patiënt heeft gekregen. De symptomen kunnen meteen optreden of maanden tot zelfs jaren later.
Welke behandelingen hebben een invloed op de erectie?
- Behalve urinewegproblemen (zoals blaasontstekingen) kan externe radiotherapie achteraf erectiestoornissen geven; die kunnen ook een jaar tot anderhalf jaar na de therapie geleidelijk aan opkomen.
- De curietherapie kan gepaard gaan met tijdelijke, milde erectieproblemen. Die problemen kunnen zich ook geleidelijk aan manifesteren, meestal in de jaren volgend op de behandeling. Het hangt af van het seksueel functioneren vóór de behandeling. Behalve urinewegproblemen veroorzaakt soms ook een verminderde zaadproductie.
- Ook bepaalde vormen van hormoontherapie kunnen erectiestoornissen en een verminderde libido veroorzaken.
Bij een prostatectomie, een ingreep waarbij de prostaat gedeeltelijk of volledig wordt weggenomen, zijn plasincontinentie en erectiestoornissen de meest voorkomende bijwerkingen. De erectieproblemen hangen af van de kwaliteit van de erecties vóór de operatie en van de ingreep zelf. Het kan verschillende maanden duren voor er weer geslachtsgemeenschap mogelijk is; meestal treedt er een verbetering van de seksuele functies op in de twee jaar volgend op de operatie. Na een totale of radicale prostatectomie (volledige verwijdering van de prostaat) stopt ook de zaadlozing definitief. Maar een man kan ook zonder zaadlozing seksueel genot blijven hebben. Die twee staan volledig los van elkaar.
Bestaan er oplossingen voor erectiestoornissen?
Het is belangrijk dat de patiënt met zijn zorgteam praat, ongeacht wat de bijwerkingen zijn en hoelang na de behandeling hij die krijgt. Het medisch personeel is vertrouwd met dit soort vragen en kan de patiënt helpen oplossingen op maat te vinden voor zijn situatie. Want er bestaan wel degelijk oplossingen. Als de man niet genoeg erectie krijgt om tot geslachtsgemeenschap te komen, kan het team verschillende behandelingen voorstellen: oraal in te nemen geneesmiddelen (fosfodiësterase type 5-remmers), injecties in het zwellichaam (aan de basis van de penis), gel in te brengen in de plasbuismonding, vacuümpomp, en als laatste redmiddel een penisprothese.
Ook consultaties bij een seksuoloog en/of psychologische begeleiding worden voorgesteld om de patiënten (en hun partner) tijdens en na de behandelingen te herlpen. Het geeft ze de tijd en de kans om de lichamelijke en psychische gevolgen van de ziekte te verwerken en weer een seksleven op te bouwen.
Enkele voorzorgen
Geslachtsgemeenschap tijdens de behandelingen kan geen kwaad. Er zijn geen risico’s aan verbonden. Bij een curietherapie met definitieve implantaten (jodium-125 zaadjes) zal de arts wel aanraden veilig te vrijen. Bij radiotherapie, chemotherapie of een hormoontherapie moet de patiënt (of de partner) tot zes maanden na de behandelingen een aangepast voorbehoedsmiddel gebruiken om elk risico op bevruchting met een afwijkende zaadcel uit te sluiten.
Wat met de vruchtbaarheid na prostaatkanker?
De kankerbehandelingen leiden meestal tot verminderde vruchtbaarheid of onvruchtbaarheid. Mannen die een kinderwens hebben, moeten dit aan de arts melden vóór de behandelingen worden opgestart. Die kan dan de nodige maatregelen nemen (bijv. bewaren van sperma).
Institut national du cancer (INCa), Guide patients/Les cancers, Les traitements des cancers de la prostate.