1/ Opsporing van cardiovasculaire risico’s
Wat is een cardiovasculaire aandoening?
Cardiovasculaire aandoeningen omvatten alle ziekten die gekenmerkt worden door:
Dichtslibben van de slagaders:
- een dichtgeslibde kransslagader veroorzaakt een myocardinfarct (meestal gewoon ‘hartinfarct’ genoemd),
- dichtgeslibde beenslagaders leiden tot arteritis (slagaderontsteking),
- een dichtgeslibde hersenslagader heeft dan weer een herseninfarct of een cerebrovasculair accident (CVA) tot gevolg.
Een scheur in een hersenslagader (tweede belangrijkste oorzaak van een cerebrovasculair accident of CVA).
Bij vrouwen ligt de cardiovasculaire sterfte hoger dan de kankersterfte.
In België sterft één op de drie personen aan een cardiovasculaire aandoening.
Cardiovasculaire aandoeningen veroorzaken ook vaak zware handicaps en dementie, met name als het gaat om cerebrovasculaire accidenten.
Cardiovasculaire aandoeningen moeten dan ook zeer ernstig genomen worden, of het nu gaat om preventie, screening of behandeling.
Wat zijn uw risico’s op een cardiovasculaire aandoening?
Tel uw risicofactoren op, van 0 tot 10, om na te gaan hoe vaak u een cardiovasculair onderzoek moet ondergaan:
Te veel slechte cholesterol (LDL-cholesterol) of te weinig goede cholesterol (HDL-cholesterol). De overtollige cholesterol zet zich dan vast op de slagaderwanden, met vetafzetting tot gevolg.
Alleen een vetbalans, via een bloedanalyse, kan abnormale cholesterolwaarden opsporen.
Vrouwen vanaf 45 jaar doen er goed aan, om de drie jaar een volledige vetbalans te laten uitvoeren, behalve bij diabetes. In dat geval moeten de bloedvetten elk jaar bepaald worden.
Deze jaarlijkse controle is ook noodzakelijk bij personen die twee cardiovasculaire risicofactoren vertonen of meer.
Normale waarden: LDL-cholesterol (< 1,6 g/l) - triglyceriden (1,5 g/l).
Het is belangrijk om alle gevallen van overmatige cholesterol in uw familie te melden aan uw arts.
Arteriële hypertensie (al dan niet behandeld). Vraag uw arts om uw bloeddruk te meten tijdens een consult.
Normale waarden <14 voor de bovendruk en <9 voor de onderdruk. Opgelet: arteriële hypertensie verloopt meestal zonder symptomen en kan alleen opgespoord worden via bloeddrukmeting.
Het is belangrijk om alle gevallen van arteriële hypertensie in uw familie te melden aan uw arts.
Diabetes (al dan niet behandeld). Diabetes wordt gekenmerkt door een abnormale verhoging van de bloedsuikerspiegel, de zogenaamde glykemie (doordat de insuline, die het bloedsuikergehalte moet regelen, niet langer haar werk doet).
Diabetes is een sluipende ziekte, dus is het belangrijk om ze op te sporen via een eenvoudige bloedanalyse, om de bloedsuikerspiegel te bepalen.
Normale bloedsuikerspiegel < 1,10 g/l. Boven 1,26 g/l spreken we van diabetes.
Het is belangrijk om alle gevallen van diabetes in uw familie te melden aan uw arts.
Roken (u rookt of bent nog geen 3 jaar gestopt).
Overgewicht
U leeft nogal sedentair (u neemt minder dan 30 min. beweging per dag. Ook wandelen is een vorm van lichaamsbeweging, op voorwaarde dat u een stevig tempo aanhoudt).
U neemt een hormonaal contraceptivum.
U hebt al eerder een vasculair accident gehad (infarct, beroerte).
U neemt substitutietherapie voor de menopauze
Er zijn gevallen van vroegtijdig kransslagaderlijden in uw familie:
hartinfarct of plotseling overlijden bij vader of broer onder de 55 jaar,
hartinfarct of plotseling overlijden bij moeder of zus onder de 65 jaar,
beroerte bij een familielied onder de 45 jaar.
In dat geval moet u een bloedonderzoek (nuchtere glykemie, opsporen van afwijkende bloedvetwaarden – cholesterol, triglyceriden) laten uitvoeren:
- om de 5 à 10 jaar als u geen enkele risicofactor vertoont,
- om de 3 jaar als u één risicofactor vertoont,
- en elk jaar vanaf twee risicofactoren, of bij een ernstige risicofactor (als u al eerder een vasculair accident hebt gehad of aan diabetes lijdt).
2/ Kankerscreening
Screenings hebben als doel de belangrijkste kankers vroegtijdig op te sporen, waardoor in de grote meerderheid van de gevallen 100 % genezing mogelijk is.
Alle vrouwen moeten systematisch de volgende routinescreenings laten uitvoeren:
Borstkanker: laat om de twee jaar systematisch een mammografie maken (naast het jaarlijkse klinische onderzoek met palpatie van de borsten).
Baarmoederhalskanker (2de belangrijkste oorzaak van kankersterfte bij vrouwen onder de 44 jaar): bij normale resultaten: om de 3 jaar een uitstrijkje en eventueel een HPV-test (te bekijken met uw arts).
Bij afwijkende resultaten zal de gynaecoloog bepalen welke verdere onderzoeken of eventuele behandelingen noodzakelijk zijn.
Hij kan daarbij opnieuw een uitstrijkje nemen om de diagnose te bevestigen, een HPV-test uitvoeren om het eventuele (en zeer gevaarlijke) papillomavirus op te sporen, een ander onderzoek verrichten, een zogenaamde colposcopie, of een stukje weefsel nemen uit de baarmoederhals.
Darmkanker: vrouwen tussen 50 en 74 jaar moeten zich om de twee jaar systematisch laten onderzoeken op eventuele bloedsporen in de stoelgang. Als de uitslag positief is, wordt een coloscopie uitgevoerd om kwaadaardige gezwellen op te sporen.
In de praktijk moet u dit onderzoek via uw huisarts regelen. Hij zal u een onderzoek in het labo (Hemoccult-test) voorstellen of naar de apotheker verwijzen voor een test voor zelfonderzoek (hemocheck).
Huidkanker of melanoom:
Raadpleeg een dermatoloog bij een verdacht schoonheidsvlekje of zwart puistje (onregelmatige, asymmetrische vorm, heterogene kleur, meer dan 6 mm groot). Bij twijfel moet u zich hoe dan ook verder laten onderzoeken, want melanoom kan volledig genezen worden als het tijdig geopereerd wordt, zo niet is de prognose slecht.
Kankerscreening bij rooksters:
NKO-/longkanker:
Rooksters moeten elk jaar hun behandelend arts raadplegen (NKO-onderzoek of zo nodig zelfs longscan, op voorschrift van de behandelend arts, de NKO-specialist of een pneumoloog).
Bij stemverandering of aanhoudende hoest moet u onmiddellijk een NKO-specialist raadplegen.
Specifieke screenings bij kankergevallen in de familie (familiale antecedenten):
Borst- of eierstokkanker: Een vroegtijdige screening is noodzakelijk bij 3 gevallen van borst- of eierstokkanker in de familie in rechte lijn (moeder, grootmoeders, tantes, zus of dochters), of 2 gevallen waarvan één onder de 40 jaar en/of bilateraal (aan beide borsten). Moet u om de zes maanden een klinisch onderzoek ondergaan. Daarnaast moet u elk jaar een mammografie laten nemen gekoppeld aan een echografie van de borsten en de buik.
Colonkanker: een coloscopie wordt systematisch voorgeschreven indien u een persoonlijke voorgeschiedenis hebt (darmpoliepen, ernstige chronische darmontsteking zoals colitis, rectocolitis en de ziekte van Crohn), of bij familiale antecedenten van colonkanker (als één familielid colonkanker heeft gehad voor zijn 65ste, of als beide ouders de ziekte hebben gehad). Raadpleeg ook uw arts als u bloedsporen vaststelt op het toiletpapier, in uw stoelgang of in de wc-pot, of als uw darmtransit abnormaal verstoord is.
Andere kankers: Raadpleeg uw arts bij familiale kankergevallen op jonge leeftijd.