Nachtwerkers staan 24 uur op 24 bloot aan licht en hebben een biologische klok die voortdurend verschoven wordt. Daardoor hebben ze meer slaap- en waakproblemen en diverse klachten. Welke oplossingen kunnen we hun bieden?
Onze biologische klok bevindt zich onder in de hersenen, in de zogenaamde suprachiasmatische kernen van de hypothalamus. Ze volgt een 24-uursritme dat het waak/slaapritme, de temperatuurschommelingen en de hormoonafscheidingen regelt. Dit proces wordt gestuurd door een hormoon, melatonine, waarvan de productie op gang gebracht wordt door de duisternis en stopgezet wordt door fel licht. Vandaar dat nachtwerkers, die volgens een omgekeerd ritme leven, enorme aanpassingsproblemen hebben. Als ze willen slapen, staan ze bloot aan daglicht, terwijl ze vervolgens moeten vechten tegen de slaap als ze in volle nacht werken.
Om te proberen de biologische klok van nachtwerkers aan te passen aan hun omgekeerd levensritme, installeerde Marc Hébert van het departement oogheelkunde en het ziekenhuiscentrum van de Université Laval in Quebec bij de werkposten van enkele vrijwilligers buizen met groen licht. Wanneer ze 's morgens naar huis gingen, moesten ze een bril dragen met oranje glazen. Het groene licht heeft als doel het daglicht te imiteren. De verlichting in een fabriek of een kantoor heeft slechts een lichtsterkte van 100 tot 300 lux, terwijl het zonlicht sterker is dan 10.000 lux. Vandaar dat de onderzoeker groen licht koos, aangezien het netvlies van de mens veel gevoeliger is voor blauwgroen licht, dat waargenomen wordt als het equivalent van wit licht van 1.500 lux. Een gewone groene filter was niet voldoende, dus werd een precieze golflengte gebruikt. De bril met oranje glazen heeft dan weer als doel het ochtendlicht te vermijden en de nacht te simuleren. Oranje breekt de golflengten van blauw licht en doet de biologische klok denken dat het nacht is, maar hindert de ogen niet. De zichtbaarheid is beter dan bij een bril met getinte, bijna opake glazen, vooral voor wie nog met de wagen moet rijden, en de contrasten zijn sterker.
En wat bleek? Na drie dagen (of liever: drie nachten) waren de vrijwilligers alerter en waren hun reactietijden even goed als toen ze overdag werkten. Bovendien sliepen ze elke dag één tot twee uur meer. Marc Hébert wil nu de impact bestuderen van het dragen van een bril die uitgerust is met dioden die groen licht afgeven vlak bij de ogen. Dankzij dit systeem zouden de werknemers permanent blootgesteld worden aan dat licht, zelfs tijdens de pauzes.
Een soortgelijk experiment werd uitgevoerd bij verpleegsters. De melatonineconcentraties werden gemeten, om de impact na te gaan op het waak/slaapritme. De melatoninesecretiepiek had plaats rond 14 uur, toen ze lagen te rusten, wat hun slaap bevorderde. We wijzen er ook op dat nachtwerkers meer blootstaan aan licht en daardoor minder melatonine afscheiden, wat de gezondheid kan schaden. Zo zou het risico op borstkanker toenemen.
Ook cortisol
Cortisol, waarvan de secretie 's nachts toeneemt, om de temperatuurstijging te bevorderen en het lichaam voor te bereiden op het ontbijt, wordt niet altijd geproduceerd om 3 à 4 uur 's morgens, het moment waarop nachtwerkers hun hoofdmaaltijd nemen. Dat verschijnsel kan een verklaring bieden voor het hogere risico op diabetes, zwaarlijvigheid en hart- en vaatziekten.
Speel niet met het licht!
Personen die in donkere ruimten werken, zijn minder gevoelig voor licht dan wie gewoon is om in de buitenlucht te leven. Die laatste groep krijgt minder lichtsterkteschommelingen te verwerken, waardoor de melatoninesecretie onderdrukt kan worden. In de praktijk kan de tv 's nachts laten aanstaan onze biologische klok verstoren, doordat die gaat denken dat het al dag is, en dus tot slaapstoornissen leiden.