"Een glykemie of bloedsuikerspiegel die goed onder controle is, leidt gegarandeerd tot gewichtstoename". Vaak komen mensen die hun diabetes en vooral dan diabetes type 2 onder controle hebben enkele kilootjes bij. Ziehier enkele tips om te bewijzen dat die leuze niet per se klopt.
Waarom komen mensen die hun diabetes goed in evenwicht hebben soms bij?
Hoe kan een patiënt met diabetes type 2 die zijn bloedsuikerspiegel goed in evenwicht houdt voorkomen dat hij bijkomt als drie kwart van deze patiënten al overgewicht heeft?
Dat probleem oplossen, is een heikele evenwichtoefening. Een diabetes die onder controle is, verkleint namelijk het calorieverlies die de glycosurie (uitscheiding van glucose in de urine) met zich meebrengt. Dat verklaart meteen ook waarom iemand met diabetes type 2 wiens bloedsuikerspiegel goed in evenwicht is, kan bijkomen zonder iets aan zijn voeding te veranderen.
De paradox van de controle van de bloedsuikerspiegel bij diabetes type 2 houdt ook verband met het feit dat de behandeling - oraal in te nemen diabetesmedicijnen en insuline - heel vaak leidt tot gewichtstoename:
- Sommige geneesmiddelen (sulfamiden) die de pancreas aanzetten tot de productie van insuline kunnen op zes maanden tijd een gewichtstoename van twee tot drie kilo of nog veel meer teweegbrengen. De factor gewicht wordt hier allesoverheersend. Een andere groep van geneesmiddelen die langs orale weg worden toegediend (de gliniden) veroorzaakt een gewichtstoename van 1,77 tot 2,08 kg*.
- Ook van insuline is bekend dat het gewichtstoename veroorzaakt (ongeveer vijf kilo bij diabetes type 1 en vier tot zeven kilo bij diabetes type 2). Maar dat aantal ligt nog hoger als de dagelijkse insulinedosis hoog is. En hoe obeser de patiënt met diabetes type 2 is, hoe groter de dosissen insuline die hij nodig heeft om zijn bloedsuikerspiegel in evenwicht te krijgen. Het is dus een vicieuze cirkel.
Het laatste element dat tot gewichtstoename kan leiden, heeft te maken met een te lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie) bij patiënten die bepaalde orale geneesmiddelen of insuline moeten nemen. Die gewichtstoename is toe te schrijven aan de lichte, koolhydraatrijke maaltijden die nodig zijn om hun bloedsuikerspiegel te normaliseren (bijnemen van suiker). Een lichte te lage bloedsuikerspiegel die ongemerkt voorbijgaat, vergroot ook de eetlust. Daar komt nog bij dat sommige mensen hun fysieke activiteiten verminderen of zelfs stopzetten door de misselijkheid die ze bij een aanval van hypoglykemie ondervinden. In plaats van er met hun arts over te spreken en te vragen om de dosis van bepaalde geneesmiddelen en van de insuline te verlagen, gaan ze iets lichts eten…en komen ze dus bij.
Belangrijk om te weten: twee groepen van geneesmiddelen - de meest recente - zijn interessant voor de behandeling van overgewicht bij diabetes. De eerste zijn voor het gewicht eerder neutraal (DPP-4-remmers). Met de tweede groep slaagt een deel van de patiënten met diabetes type 2 erin om af te vallen, gemiddeld twee tot vier kilo (analogen van GLP1). Ze vertragen het leeglopen van de maag en verminderen de eetlust.
Waakzaamheid bij jonge vrouwen met diabetes type 1
Bij de behandeling van jonge vrouwen met diabetes mag men zeker niet uit het oog verliezen dat deze patiënten heel sterk bezig zijn met hun lijn en gewichtstoename absoluut willen voorkomen. Het gevaar bestaat zelfs dat hun diabetes erdoor op de achtergrond verzeilt. Sommige patiënten - die met diabetes type 1- verwaarlozen daardoor hun insulinebehandeling en lopen zo vroegtijdige complicaties op aan de nieren, de ogen en aan het hart- en bloedvatenstelsel. Ze verminderen ofwel het aantal insulinespuitjes ofwel de insulinedosis. Soms gaan ze daarin heel ver.
Die bezorgdheid over hun gewichtstoename kan gepaard gaan met reële eetstoornissen. In dat geval is psychologische ondersteuning nodig (cognitieve gedragstherapieën, gespreksgroepen, enz.).
Vrouwen met diabetes type 2 lijken minder acuut met hun gewicht bezig te zijn. We spreken hier dan ook over vrouwen die flink wat ouder zijn, die al jaren kampen met overgewicht of obesitas en die er min of meer mee hebben leren leven, vaak in een familiale omgeving waar meer mensen met overgewicht kampen.
* JAMA 2010 ; 303 : 1410-1418.
Op basis van een interview met professor Bernard Bauduceau, afdeling Endocrinologie, HIA Bégin (Saint-Mandé).